Konie małopolskie

Koń małopolski wywodzi się bezpośrednio od prastarego prymitywnego konia polskiego. Największy wpływ na samym początku kształtowania się rasy miały ogiery orientalne - perskie, tatarskie bachmaty, turkmeńskie argamaki oraz arabskie czystej krwi. Wynika to z faktu bezpośredniej styczności z Turcją. Wpływ tych ras zakończył się wraz z nadejściem XIX wieku, gdyż w tym czasie doszło do rozbioru Polski, a część Małopolski znalazła się pod zaborem austriackim i otrzymała miano Galicji. W tym czasie główny wpływ na kształtowanie się rasy miały konie półkrwi sprowadzane z Węgier, gdyż kraj ten posiadał stadniny arabskie i angloarabskie oraz sprowadzano najlepszy materiał zarodowy z Arabii. Co wpłynęło na doskonałość tych koni? Przede wszystkim korzystne warunki klimatyczne, żyzne łąki, olbrzymie przestrzenie. Warto również wspomnieć, że w celu wzmocnienia koni korzystano również z ras cięższych, takich jak hiszpańskie dzianety oraz włoskie konie ciężkie. Na przełomie XVIII i XIX wieku rozpoczęto również używanie reproduktorów pełnej krwi angielskiej. 

W wyniku działań hodowlanych powstały cztery główne rody półkrwi pochodzenia austro-węgierskiego: Furioso, Gidrany, Nonius oraz Przedświty. Ród Furioso wywodzi się od ogiera pełnej krwi angielskiej o nazwie Furioso (po Privateera, od Miss Furey). Były to konie większego kalibru. Cechowały się kościstością i większą masą ciała. Używane głównie do jazdy zaprzęgiem oraz wierzchem. Gidrany mają swój początek od ogiera czystej krwi arabskiej Siglavy Gidran, importowanego z terenów obecnej Syrii. Początkowo miały to być konie ciężkie orientalne półkrwi arabskiej, jednak w związku z wystąpieniem licznych wad budowy oraz stosunkowo niską wysokością wykorzystano ogiery pełnej krwi angielskiej w celu wyparcia powstałych wad. Konie wywodzące się z tego rodu były przeważnie umaszczenia kasztanowatego, cechowały się szlachetną sylwetką, głęboką klatką piersiową oraz długim zadem. Najczęściej były użytkowane zaprzęgowo oraz wierzchowo. W Polsce były utrzymywane w stadninach takich jak, SK Strzelce Opolskie, SK Trzebienice oraz w powiecie Dąbrowa Tarnowska. Ród Nionus wywodzi się od anglo-normandzkiego ogiera Nonius Senior (po Orion). Konie z tego rodu były mocnej konstytucji. Najczęściej występowało umaszczenie gniade oraz kare. Powstały dwa typy tych koni - mały, używany głównie wierzchowo oraz duży, wykorzystywany w zaprzęgu. Konie pochodzące od ogiera Nionus Senior cechowały się dużą siłą pociągową oraz dobrym swobodnym ruchem i łagodnym temperamentem. Ostatnim omawianym rodem półkrwi pochodzenia austro-węgierskiego jest Przedświt. Jak można się domyślić, ród ten wziął swój początek od ogiera Przedświt, rasy pełnej krwi angielskiej. Konie te były stosunkowo lekkie dzięki dużemu udziałowi pełnej krwi angielskiej. Jak najłatwiej opisać te konie? Rosłe, kościste, o dużej masie mięśniowej. Były w typie ogólnoużytkowym. 

Dobrnęliśmy do końca opisu rodów. Chyba was nie zanudziłam, co? Mogłabym podsumować to zdaniem: konie małopolskie były doskonalone reproduktorami ras pełnej krwi angielskiej, czystej krwi arabskiej, czystej krwi angloarabskiej, półkrwi angloarabskiej (Gidran) oraz półkrwi angielskiej (Nonius, Furioso, Przedświt). Dodatkowo warto wspomnieć, że swój udział w kształtowaniu rasy miały również konie półkrwi arabskiej, a konkretnie szczepy Schagya, Dahoman, Amurath oraz Gazlan. Konie szczepu Schagya wyróżniały się większym wzrostem, średnią masą ciała oraz umaszczeniem siwym, rzadziej gniadym. Dahomany natomiast były końmi lekkimi, o głębokiej kłodzie i suchej konstytucji. 

W związku z licznymi i zróżnicowanymi reproduktorami orientalnymi wyróżniły się cztery odmiany regionalne koni rasy małopolskiej. Obecnie taki podział nie obowiązuje, gdyż różnice raczej się zatarły, jednak warto wiedzieć, że takowe istniały. 

Odmiany lubelska i kielecka różniły się stosunkowo najmniej. Spowodowane to było używaniem reproduktorów stacjonujących w Janowie Podlaskim (półkrwi pochodzenia austro-węgierskiego oraz szczep Shagya). Różnice w budowie zaczęły się pojawiać, gdy na typ lubelski zaczęły mieć wpływ rasy pełnej krwi angielska, wschodniopruska i wielkopolska. Konie tych odmian były ogólnoużytkowe z racji lekkości, szlachetności, wytrzymałości i dobrego ruchu. Często wykorzystywane w kawalerii oraz w sporcie. 

Odmiana sądecka zawdzięcza swój pokrój reproduktorom stacjonującym w Stadzie Ogierów Klikowa - głównie rodom Furioso i Przedświt. Konie tej odmiany były przede wszystkim wszechstronnie użytkowe, cechowały się suchą konstytucją, niedużą wysokością, szlachetną budową oraz wytrzymałością. Ważną cechą był również zrównoważony temperament.

Odmiana dąbrowsko-tarnowska powstała głównie przy udziale rodu Gidran, co uwidaczniało się w budowie tych koni - cechowały się miękkim grzbietem, mało wyraźnym kłębem oraz limfatycznością. Dopiero dolew pełnej krwi pozwolił na wzmocnienie tych koni. Najczęściej konie odmiany dąbrowsko-tarnowskiej były ogólnoużytkowe. 

Współcześnie przyjęło się, że konie małopolskie zachowały najwięcej cech dawnych ras koni orientalnych. Ponadto spośród wszystkich ras koni gorącokrwistych doznały najmniejszej ilości krzyżowań zmieniających typ. 

Głównym celem hodowlanym jest produkcja koni ogólnoużytkowych, przeznaczonych do wszystkich dyscyplin jeździeckich, szczególnie uwzględniając WKKW. Dąży się do doskonalenia cech użytkowych oraz zachowania rasy poprzez utrzymania odpowiedniej puli genetycznej - w tym celu rasa została objęta programem ochrony zasobów genetycznych. 

Ogólnie konie rasy małopolskiej powinny być plenne, wytrzymałe, długowieczne, dobrze wykorzystujące paszę (niewybredne), szybko regenerujące się, odporne na choroby i warunki atmosferyczne. Podsumowując - powinny być końmi bezproblemowymi, łatwymi w obsłudze i niskokosztowymi. Patrząc na konia małopolskiego, powinniśmy widzieć konia o suchej konstytucji, z dobrze zarysowanym kłębem, z dobrze związanymi lędźwiami, dobrym ożebrowaniem, kończynami suchymi i poprawnymi. Optymalny wzrost klaczy waha się od 157 do 165 cm, u ogierów między 160-168 cm. Z charakteru powinny być łagodne, ułatwiające współpracę z człowiekiem oraz powinny mieć żywy, zrównoważony temperament. 

Polski Związek Hodowców Koni wyróżnił w programie hodowlanym trzy typy konia małopolskiego - angloarabski, orientalny oraz furioso-przedświt. Jednak warto zwrócić uwagę na informację zawartą w programie, mianowicie "pomimo istnienia różnych typów koni zapisanych do Km postęp hodowlany powinien dążyć do ujednolicenia typu konia małopolskiego w kierunku angloaraba w typie sportowym". Oznacza to, że odchodzi się od koni małopolskich z dużym dolewem czystej krwi arabskiej oraz od koni mocniejszej budowy, jakim jest furioso-przedświt. Czy to dobrze? Trudno jednoznacznie oceniać. Na pewno plusem jest chęć stworzenia konia, który mógłby nie odbiegać od koni sportowych sprowadzanych z zachodu. 

Obecnie populacja koni małopolskich spada z roku na rok. Szkoda, bo konie małopolskie wliczają się do ras rodzimych, o bogatej historii. Jakie macie doświadczenie z końmi tej rasy? Mam nadzieję, że ogrom wiedzy was nie przytłoczył.